Voor twee bijzondere evenementen opende de Orde en CMC op zaterdag 8 september 2012 hun deuren. Voor de ‘Dag van de Vrijmetselarij’ en, net als voorgaande jaren, voor de ‘Open Monumentendag’. Belangstellenden konden toen in Den Haag de fraaie historische interieurs van het pand ‘Prinsessegracht 27’ bezichtigen én de expositiezaal in het Cultureel Maçonniek Centrum (CMC) bezoeken voor een exclusieve dubbeltentoonstelling. Maar dit duo-evenement bood nog veel meer.
Bron: het blad Vrijmetselarij, jaargang 66, nr. 7, september 2012 (pub). Voorlichting en exposities in Ordegebouw en CMC
Tekst: Marijke de Vries – Foto’s: Paul Mellaart.
Ter gelegenheid van de eerste jaarlijkse ‘Dag van de Vrijmetselarij’ wordt in het hoofdgebouw van de Orde van Vrijmetselaren aan geïnteresseerden voorlichting gegeven over de vrijmetselarij. Daarna kan de bezoeker zijn/haar weg vervolgen naar het Cultureel Maçonniek Centrum (CMC), gelegen in de tuin van het Ordegebouw. In dit voormalige koetshuis zijn de verzamelingen van de Orde van Vrijmetselaren ondergebracht, te weten een
bibliotheek, een archief en een museum. Het CMC behoort tot de voornaamste maçonnieke documentatiecentra ter wereld, met een museum dat de bezoeker een kijkje verschaft in de bijzondere materiële cultuur van de vrijmetselaren.
Rituelen
De ‘Dag van de Vrijmetselarij’ staat dit jaar in het teken van ‘rituelen’. Ter gelegenheid daarvan kunnen bezoekers in het CMC een kleine expositie over de symboliek, betekenis en toepassing van rituelen bezichtigen. Rituelen nemen in het leven van veel mensen en groepen een belangrijke plaats in. Deze menselijke uitingen, die worden gekenmerkt door een vooraf vastgelegd en een zich herhalend patroon, kunnen bestaan uit symbolische handelingen, al dan
niet vergezeld van tekst, gebaar, mimiek, dans en muziek. Veel belangrijke gebeurtenissen in een mensenleven worden ritueel ingekleed. Denk bijvoorbeeld aan de bekende gebruiken bij geboorte, huwelijk en overlijden. Het vertrouwde karakter is daarbij belangrijk. Aan een individueel persoon biedt het houvast, binnen een samenleving of groep kunnen de in gezamenlijkheid ervaren rituelen functioneren als een bindmiddel tussen de afzonderlijke personen die van dit grotere geheel deel uitmaken. Ook binnen de vrijmetselarij speelt de ritus een centrale rol.
Vrijmetselarij is een methode van bezinning en zingeving die in rituelen wordt uitgedrukt. Het ritueel is een ‘voorgeschreven geheel van symbolische handelingen en daarbij uitgesproken woorden’ dat op een bepaald tijdstip en een vooraf aangewezen plaats wordt uitgevoerd. Binnen een inwijdingsgenootschap als de Orde van Vrijmetselaren voltrekt het zich als een symbolisch rollenspel waarin nieuwe leden worden aangenomen als
leerling, leerlingen worden bevorderd tot gezel en gezellen worden verheven tot meester, dit naar voorbeeld van de graden van bekwaamheid van Middeleeuwse bouwcorporaties en gilden. Ook voor andere gebeurtenissen (rouwloge, zomer- en wintersolstitium) bestaan rituelen. Kenmerkend voor de vrijmetselarij is de afwezigheid van dogma’s. Specifieke na te leven leerstellingen en collectivistische heilsboodschappen bevatten haar rituelen dan ook zeker niet. Integendeel, de rituelen vormen slechts een middel en bevatten louter subtiele vingerwijzingen die uitnodigen tot persoonlijke beleving, invulling en reflectie. In de expositiezaal van het CMC kan de bezoeker aan de hand
van prenten, schilderijen en geschreven bronnen kennismaken met de beeldwereld van de ritualistiek in het algemeen en de rituele praktijk van vrijmetselaren in het bijzonder. Hier zijn historische prenten met voorstellingen van samenkomsten van Vrijmetselaren te vinden, alsook portretten van vrijmetselaren in karakteristieke uitdossing, maar ook moderne symbolische voorstellingen en bronnen over algemene rituele gebruiken. Aanvullend kan de bezoeker een ‘non stop’-show van historische prenten uit de beeldbank bezoeken, waarin nog meer voorbeelden van ‘maçonnieke’ ceremoniële bijeenkomsten worden getoond. Met deze expositie en voorstelling hoopt het CMC aan een groot publiek de veelzijdige symbolische wereld van de vrijmetselarij te openbaren.
‘Groen van toen’
Het thema van Open Monumentendag 2012 is ‘Groen van toen’. Ook daaraan besteedt het CMC aandacht in een kleine tentoonstelling over ‘historisch maçonniek groen’. Bekende tuinarchitecten zoals Zocher sr. en jr., waren vrijmetselaar. In het recente verleden is met enige regelmaat onderzoek verricht naar de invloed van de symboliek en de gedachtewereld van vrijmetselarij op de vorm en inrichting van tuinen en parken uit heden en verleden. De bibliotheek van het CMC bevat dan ook veel studies over symbolische en maçonnieke historische tuinen en buitenplaatsen. Met een presentatie van oude prenten, objecten, ontwerptekeningen en overige bronnen uit
de verzamelingen van de Orde van Vrijmetselaren wordt de bezoeker op deze dag graag een indruk geven van ‘maçonnieke groenbeleving’ en van historische tuinen waarin de symboliek en betekenis van de vrijmetselarij is vormgegeven.