Filosofisch consulent Catharina de Haas over vriendschap:
‘HET VERGT MOED
OM DE GOEDE VRIENDEN TE KIEZEN’
“De meeste mensen rekenen vriendschap tot het privéterrein. Vriendschappelijke gevoelens gaan echter verder dan de voordeur. Deze gevoelens kleuren en bepalen het dagelijks leven. Je ervaart ze tijdens de behandeling bij de kassa van een supermarkt en ze betreffen zelfs het hoogste ambacht: het bedrijven van politiek.”
Tekst: Rinus van Warven – Foto’s: Paul Mellaart.
Bron: het blad Vrijmetselarij, jaargang 67, nr. 8, september 2013 (pub).
Catharina de Haas is de schrijfster van het boek ‘Vriendschap, een tweede ik!’ Zij is sinds 1992 filosofisch consulent. In haar praktijk spreekt ze met mensen over alledaagse problemen en praktische vragen. Voor tal van ‘puzzels’ biedt ze een luisterend oor. Volgens Catherina de Haas gaat vriendschap over ‘samenleven’.
Spiegel
En voor samenleven heb je vrienden voor nodig? “Nou en of. Daar heb je zeker vrienden voor nodig. Om je eigen leven recht te doen betekent dat je jezelf moet ontwikkelen. Maar ook, dat je aan alle scherpe kantjes van jezelf moet slijpen. Dat je aan de ‘ruwe steen’ moet werken, zoals ze dat zeggen in de vrijmetselarij.” “Natuurlijk mag je fouten maken. Maar het is wel de bedoeling dat je van je fouten wilt leren. Dat kan alleen als je in de vriendschap met een medemens een spiegel voor jezelf zoekt. Aristoteles zegt dan ook: ‘Vriendschap heeft een tweede ik nodig.’ Of vriendschap is een tweede ik. Zo mag je dat natuurlijk ook zeggen. Een goede vriend zal de behoefte hebben om af en toe in jouw schoenen te gaan staan. En het is heerlijk een vriend te hebben die eens met of door jouw ogen naar de wereld kijkt en niet alleen maar zijn projecties over de dingen op jou loslaat.”
Advies
“Mensen die niet je vrienden zijn, weten precies de weg te wijzen naar de manier hoe ze zelf in het leven staan”, meent Catharina de Haas. “De hele wereld wil je met raad en daad terzijdestaan om jou te vertellen dat jij jouw leven op hun manier moet inrichten. Een echte vriend gaat eerst eens in jouw schoenen staan en probeert vervolgens te zien wat jij nodig hebt. Een vriend is iemand die niet uit zichzelf put om jou raad of advies te geven maar iemand die zich echt in jou verdiept en vandaar uit verder kijkt naar wat jij nodig hebt. Dan is het net of hij in jouw schoenen staat of een tweede ik is. Een vriend is iemand die met je meeloopt op jouw levensweg. Hij zal je proberen te helpen om jouw leven op jouw manier vorm te geven en niet op de zijne.”
Medeplichtig
De spiritueel leraar Adi Da Samraj heeft eens gezegd dat wie werkelijk een spiritueel leven wil leiden, voor goed gezelschap moet zorgen. Slecht gezelschap is in zijn visie desastreus voor een zinvol leven. “Ik ben het daar helemaal mee eens”, zo meent De Haas. “Het vergt moed om de goede vrienden te kiezen. Slecht gezelschap maakt je medeplichtig aan een manier van leven en spreken die mensen van het spirituele pad afbrengt. Als er in slecht gezelschap over criminele plannen wordt gesproken, dan wil je daar toch niet zijn?
‘Een vriend zal je helpen jouw leven op jouw manier vorm te geven’
Als er op een denigrerende manier over vrouwen wordt gesproken, dan doe je daar toch niet aan mee? Als men zich op een racistische manier over medelanders uit, dan neem je daar toch afstand van? Als homoseksuele mensen in een hoek worden gezet, dan distantieer je je toch? Als je dat niet doet, kleeft er medeplichtigheid aan jou! Veel mensen doen dat niet, uit angst niet leuk gevonden te worden. Maar ik zou respect voor die mens hebben, die zo’n gezelschap verlaat of op zijn minst protesteert. En wat doe jij? Zwijg je of zeg je: ‘Ho, dit gaat me te ver’. Ik vind dat je de morele plicht heb om temminste iets te doen.”
Isolement
De mens gaat dus leven als hij de moed heeft om goede vriendschappen te zoeken. Is dat mogelijk voor wie ook nog een spiritueel leven wil leiden? “Ja hoor”, zo betoogt ze. “Als je na zelfonderzoek weet welk pad je wilt volgen – of dat nu via een kerk is, een loge of een leermeester – dan weet je ook welke vrienden je daarvoor nodig hebt en die kun je zoeken. Je kunt ze zoeken in dezelfde geestelijke sfeer. Je kunt dezelfde boeken lezen, dezelfde concerten bezoeken, naar dezelfde musea gaan. Maar het belangrijkste is, dat je op zoek gaat naar mensen die het hart op de juiste plek hebben: gelijkgestemden, zielsverwanten, mensen die hun mond open durven doen, heel belangrijk!”
Iemand is hindoe, christen of moslim. Wie voor vriendschappen alleen in de eigen gemeenschap kijkt, dan kan dat toch ook weer een soort van een isolement opleveren? “Dat is voor een tijdje helemaal niet erg. Dat kan zelfs wel spannend zijn. Je vindt in die spiritualiteit helemaal jouw ding. De leermeesters, de boeken… Je vindt het erin. Besef dan goed, dat het je eerste vrienden zijn op het spirituele pad. Maar als je vervolgens sterk genoeg bent, ga je naar buiten en zoek je andersdenkenden op… Mensen die
‘Wijze mensen helpen elkaar zoeken
naar de lege ruimte waarbinnen alles
mogelijk is’
je kunnen helpen om over je eigen grenzen heen te kijken. Je eerste vrienden kun je best binnen eigen kring vinden, maar als ze je hebben geholpen om stevig op eigen benen te staan dan kun je met je eigen overtuiging ook rustig in ander gezelschap verkeren. Het is natuurlijk heel spannend met andersdenkende, andersvoelende mensen te praten. Maar wel vanuit een sterktegevoel wat je in vriendschappen hebt opgedaan.”
Klepjes
Iemand kan zijn eigen spiritualiteit versterken door er met vrienden over te praten? Heeft vriendschap volgens Catherina de Haas zelfs zoveel betekenis? “Ja, vriendschap kan zelfs een spiritueel klepje in ons open maken. Stel je je leven voor als een hoofd met allemaal klepjes. Binnen je eigen kring heb je een aantal klepjes opengedaan: ‘Oh, zo denken wij erover, dat weten wij met elkaar en we zitten op het goede pad.’ Dan kom je anderen tegen en die tikt opeens tegen een ander klepje aan en die laat je zien dat er ook nog een heel andere kant aan het leven zit. Vrienden kunnen je helpen het leven van alle kanten te bekijken. Vriendschap kan er zelfs voor zorgen dat jij de vrijdenker blijft die je altijd al was. En vrienden kunnen je helpen erachter te komen of het waar is, of het ècht is wat je denkt en voelt. Daarvoor heb je toch echt anderen nodig. Als je dan toch een spiritueel leven wilt leiden, laat vrienden je dan helpen om je wereldbeeld te verruimen. Sluit je niet op binnen de dogmatische kaders van je eigen gemeenschap. Dogmatisme is fnuikend binnen vriendschap. Binnen alle vormen van spiritualiteit. Wijze mensen hebben de dogma’s achter zich te laten. Ze helpen elkaar als vrienden om samen te zoeken naar de lege ruimte waarbinnen van alles kan gebeuren en morgen kan beginnen.”
Belangeloos
“We leven in een samenleving waarin vriendschap niet gewoon is. We zijn er kennelijk niet erg goed in belangeloze vriendschappen te sluiten”, aldus Catharina de Haas. “Veel mensen van oudere generaties hebben niet goed geleerd wat het belang was van het sluiten van vriendschappen.
‘Vriendschap kan er voor zorgen dat jij
de vrijdenker blijft die je altijd al was’
Aan de eenzaamheid die je veel aantreft in verzorgingstehuizen kun je zien dat vriendschap en menselijk contact niet wordt aangemoedigd. Hoe veel fi jner zou het niet zijn als er ‘gezonde’ vriendschappen zouden worden gestimuleerd waarbij we goed voor elkaar zorgen. Belangeloos omkijken naar elkaar, in liefde en vriendschap zorg dragen voor elkaars noden… Vriendschap als basiswaarde op het sportveld, in het verenigingsleven, in het zieken- of verzorgingshuis, op school en in de politiek. Vriendschap als cement voor een zinvolle samenleving. Kan het mooier?”
Lege ruimte
“We hebben het vermogen al onze oude patronen los te laten. Hoe zou het voor je zijn als je nu eens blanco mocht beginnen. Wat voor vriendschappen zou je dan kiezen? Wat zou je bijvoorbeeld doen als je God was. Ik heb met die gedachte wel eens geëxperimenteerd bij mijn cursisten. We zijn even, in onze gedachten, God. Heel fascinerend te zien wat als die kleine godjes dan gaan doen. Ze zien de tien geboden spontaan opnieuw ontstaan. Er wordt gesproken over wezenlijke dingen als liefde, vrede, vooral ook trouw tussen mensen. Het gaat over het nakomen van afspraken en het streven naar het goede. Er is niemand die een wereld vol moord en doodslag creëert. In het experiment creëerden we ook een lege ruimte. Hoe zouden we die invullen. Welke vriend of vriendin zou ik voor mezelf wensen? Het kan zijn dat je daarbij op een schrijver, een boek of een muziekstuk stuit. Maar het kan ook zijn, dat je daadwerkelijk op pad gaat. Thuis, achter de geraniums zit die vriend of vriendin niet. Die mens wandelt op de weg van morgen. En als jij nou ook op dat pad bent, kunnen jullie mijlenver met elkaar meelopen, de toekomst in.”